Tarcza antykryzysowa – sytuacja przedsiębiorców po otrzymaniu pożyczki

W związku z pandemią koronawirusa, w dniu 31 marca 2020 r. w życie weszły przepisy ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zwanej także Tarczą antykryzysową. Ustawa wprowadziła rozwiązania, dzięki którym przedsiębiorcy mogli zyskać m.in. środki na pokrycie bieżących kosztów działalności gospodarczej.

Art. 15zzd ust. 1 w/w ustawy stanowi, że starosta może na podstawie umowy udzielić ze środków Funduszu Pracy jednorazowej pożyczki mikroprzedsiębiorcy, który prowadził działalność gospodarczą przed 1 kwietnia 2020 r. (zmianę daty decydującej o uprawnieniu do ubiegania się o pożyczkę wprowadziła nowelizacja Tarczy z dnia 15 maja 2020 r., wcześniej wymogiem był prowadzenie działalności przed dniem 1 marca 2020 r.). Zgodnie natomiast z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo przedsiębiorców mikroprzedsiębiorca to przedsiębiorca, który przynajmniej przez rok z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro (…).

Beneficjenci pomocy

Warto wskazać, że wymóg prowadzenia działalności gospodarczej przed 1 kwietnia 2020 r. uważa się za spełniony, jeżeli przedsiębiorca prowadził działalność na dzień 31 marca 2020 r. Oprócz tego przedsiębiorca ubiegający się o pożyczkę powinien mieć też aktywną działalność gospodarczą w dniu składania wniosku. Wątpliwości pojawiają się w odniesieniu do przedsiębiorców, którzy zawiesili swoją działalność, ponieważ ustawodawca nie odniósł się wprost do tej kwestii. Według informacji uzyskanych od Urzędów Pracy, jeżeli działalność byłaby zawieszona w okresie po 1 kwietnia 2020 r., ale przed dniem złożenia wniosku, to fakt ten nie dyskwalifikował przedsiębiorcy przy ubieganiu się o pożyczkę.

Pożyczka była udzielana do wysokości 5000 zł, a jej oprocentowanie jest stałe i wynosi w skali roku 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski (która od dnia 29 maja 2020 r. wynosi 0,11). Korzystne oprocentowanie powoduje, że nawet w przypadku powstania po stronie przedsiębiorcy obowiązku zwrotu pożyczki, naliczone odsetki będą niewielkie i nie będą stanowiły dodatkowego obciążenia.

Pożyczka na pokrycie bieżących kosztów działalności pierwotnie była dostępna jedynie dla ograniczonej grupy przedsiębiorców, spełniającej wymóg zatrudnienia. Na mocy znowelizowanych przepisów ustawy pożyczka stała się dostępna również dla samozatrudnionych przedsiębiorców. Samozatrudniony przedsiębiorca może się ubiegać o pożyczkę, nawet gdy wcześniej nie zatrudniał lub nie zatrudnia obecnie pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy.

Dokumentowanie wydatków

Ustawa nie nakłada na pożyczkobiorców obowiązku udokumentowania, na co została wydana otrzymana suma. We wniosku wystarczyło oświadczyć, że pieniądze z pożyczki zostały przeznaczone na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej takich jak np. opłacenie kosztów wynajmu lokalu czy rat leasingu służbowego pojazdu. Na stronach internetowych niektórych Urzędów Pracy w odpowiedzi na pytanie o obowiązek udokumentowania wydatków wskazywano, że podstawą rozliczeń jest samo oświadczenie przedsiębiorcy składane we wniosku o udzielenie pożyczki. Zwrócić jednak należy uwagę na postanowienie znajdujące się we wniosku, zgodnie z którym wnioskodawca oświadcza, że zobowiązuje się do udzielania rzetelnych informacji i wyjaśnień oraz udostępniania wszelkich dokumentów związanych z realizacją umowy. Tym samym na wypadek kontroli warto posiadać dowody na przeznaczenie środków na pokrycie bieżących kosztów działalności, w szczególności, że takie zalecenie możemy znaleźć również na rządowej stronie gov.pl.

Nie ma obowiązku rozdysponowania środków w ciągu trzech miesięcy. Przez ten okres należy jedynie prowadzić działalność, zatem środki można wydatkować przez dłuższy czas, o ile działalność nadal będzie w tym czasie prowadzona. Zasadne wydaje się wobec tego przyjęcie, że całość kwoty uzyskanej z pożyczki powinna zostać wydana przed zakończeniem działalności gospodarczej.

Umorzenie i spłata pożyczki

Pierwotnie możliwość ubiegania się o umorzenie pożyczki była powiązana z utrzymaniem stanu zatrudnienia przez okres trzech miesięcy od dnia jej udzielenia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy w stosunku do stanu zatrudnienia na dzień 29 lutego 2020 r. Nowelizacja Tarczy antykryzysowej z dnia 18 kwietnia 2020 r. złagodziła ten wymóg, wprowadzając obowiązek utrzymania działalności przedsiębiorstwa przez 3 miesiące od dnia udzielenia pożyczki zamiast utrzymania zatrudnienia na niezmienionym poziomie. Warto wskazać, że trzy miesiące należy liczyć od dnia otrzymania pożyczki, nie od dnia złożenia wniosku. Co istotne, dla możliwości umorzenia pożyczki w danym przypadku konieczne jest jej wydatkowanie na cele wskazane w ustawie, tj. na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej.

W odniesieniu do umorzenia pożyczki po trzech miesiącach prowadzenia działalności pojawiają się jednak wątpliwości, ponownie związane z ewentualnym zawieszeniem działalności gospodarczej. W przypadku zawieszenia działalność nie jest bowiem faktycznie wykonywana pomimo jej teoretycznego prowadzenia. Wobec tego niejasnym jest, czy zawieszenie działalności we wspominanym okresie trzech miesięcy powoduje obowiązek spłaty pożyczki. W ocenie profesjonalnych pełnomocników zawieszenie działalności niestety wyklucza umorzenie pożyczki.

Jeżeli przedsiębiorca nie spełnił wymogów dla umorzenia pożyczki i jest zobowiązany do jej spłaty, to spłata rozpoczyna się pod upływie 3 miesięcy od dnia udzielenia. Okres spłaty nie może być dłuższy niż 12 miesięcy, jednak Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia przedłużyć ten okres mając na względzie czas obowiązywania stanu zagrodzenia epidemiologicznego lub stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.

Charakter przychodu z tytułu umorzonej pożyczki

Przychód z tytułu umorzenia pożyczki nie stanowi przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych. Wynika to z art. 15 zzd ust. 10  ustawy – szczególne rozwiązania związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Ponieważ sama pożyczka ma charakter zwrotny, nie podlega księgowaniu. Umorzenie jej również nie stanowi przychodu podatkowego, tak więc i to zdarzenie nie jest księgowane. Natomiast jeśli przedsiębiorcy nie przysługuje umorzenie z powodu niespełnienia ustawowych wymogów, to naliczane będą odsetki od pożyczki. W takim przypadku odsetki będą stanowić koszt podatkowy, który podlega księgowaniu.

Środki pochodzące z pożyczki nie podlegają egzekucji sądowej ani administracyjnej. Środki te, w razie ich przekazania na rachunek płatniczy, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego.

Podsumowanie

Z badań wynika, że z różnych form pomocy w ramach Tarczy Antykryzysowej skorzystało ponad 40% przedsiębiorców. W czerwcu 2020 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformowało, że do tej pory przyznano 1,4 mln pożyczek w łącznej wysokości ponad 7 mld zł. Pożyczka 5000 zł z pewnością pomogła w pokryciu części bieżących wydatków, zwłaszcza że w zdecydowanej większości przypadków przedsiębiorcy nie będą zobowiązani do jej zwrotu. Niewątpliwie znacznym ułatwieniem jest automatycznie umarzanie pożyczki w przypadku prowadzenia działalności przez okres trzech miesięcy po otrzymaniu pożyczki bez konieczności składania dodatkowych wniosków w ściśle określonym terminie.